Verkefnið ber heitið Regenerative Economic Transfers for Universal Resilience in the North – RETURN RETURN-verkefnishópurinn samanstendur af sérfræðingum frá Íslandi, Grænlandi, Færeyjum, Svíþjóð, Noregi, Írlandi, Skotlandi og Finnlandi. Verkefnið er leitt af háskólanum í Lapplandi í Rovaniemi en fulltrúi Íslands í verkefninu er Rannsóknamiðstöð Ferðamála (RMF). Í verkefninu verður rannsakað hvort ferðamannaskattur geti verið grundvöllur sjálfbærar framtíðar samfélaga á norðlægum slóðum.

RETURN er þriggja ára samstarfsverkefni átta rannsóknastofnana og háskóla á NPA svæðinu og hefst 1. apríl 2025. Markmið þess er að efla getu samfélaga til að þróa ferðaþjónustu sem nærandi (regenerative) afl sem styrkir byggð og samfélag til framtíðar.

Ferðaþjónusta er orðin einn helsti drifkraftur  efnahagsþróunar á norðurslóðum en þessi vöxtur hefur einnig skapað áskoranir. Sveitarfélög hafa ítrekað bent á að aukin ferðaþjónusta valdi víða miklu álagi á innviði sem kalli á kostnaðarsamar umbætur án þess að tekjur fylgi á móti. 

„Ferðaþjónusta hefur ótvíræða möguleika á því að vera lífsviðurværi til framtíðar fyrir norðlæg samfélög en til þess þarf kerfi sem tryggja að hún styðji bæði náttúru og samfélag. RETURN miðar að því þróa ferðaþjónustu í sjálfbæru og gagnkvæmu samstarfi gesta og áfangastaða,“ segir Ari Laakso, vísindamiðlari við Arctic Centre, Háskólanum í Lapplandi og upphafsmaður RETURN.

Lykilmarkmið verkefnisins er að aðstoða sveitarfélög og yfirvöld við að þróa gagnsæjar og skilvirkar aðferðir til að nýta tekjur af ferðaþjónustu í innviðauppbyggingu, náttúruvernd og bætta þjónustu. Þetta tryggir ekki aðeins sanngjarna dreifingu ávinnings ferðaþjónustu heldur einnig stuðlað að aukinni ábyrgðarkennd og þátttöku ferðamanna. 

Fulltrúar RMF í RETURN eru Dr. Johannes Welling, rannsakandi og Guðrún Þóra Gunnarsdóttir, forstöðumaður sem er tengiliður verkefnisins á Íslandi: gudrunthora@unak.is Auk Sambandsins er Markaðsstofa Vesturlands einnig þátttakandi í verkefninu.

Frekari upplýsingar um RETURN veitir Ari Laakso, verkefnisstjóri:  ari.laakso@ulapland.fi  +358(0)40-4844293.

Samband íslenskra sveitarfélaga er stuðningsaðili í spennandi verkefni sem nýverið fékk vilyrði fyrir styrk frá Interreg áætlun Evrópusambandsins, The Northern Periphery and Arctic (NPA).

Tryggir ferðamannaskattur aukna sjálfbærni?

Breytingarnar er liður í því að ná fram markmiðum þingsályktunar um stefnumótandi áætlun í málefnum sveitarfélaga fyrir árin 2024–2038 og aðgerðaáætlun fyrir árin 2024–2028. Markmið og áherslur þingsályktunarinnar eru m.a. að sveitarfélög á Íslandi verði öflugur og sjálfbær vettvangur lýðræðislegrar starfsemi, sjálfstjórn og ábyrgð sveitarfélaga verði virt og að tryggð verði sem jöfnust réttindi og aðgengi íbúa að þjónustu.

Frumvarpið var samið á grundvelli tillagna starfshóps sem ráðherra skipaði árið 2023 til að endurskoða regluverk Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga. Markmið starfshópsins að bæta gæði jöfnunar, einfalda útreikninga og skipulag sjóðsins og tryggja að sjóðurinn fylgi þróun sveitarfélagagerðarinnar. Meðal tillagna er að nýtt líkan Jöfnunarsjóðs leysi af hólmi núverandi tekjujöfnunar-, útgjaldajöfnunar- og fasteignaskattsframlög. Um er að ræða gagnsætt líkan sem sameinar ofangreind framlög í eitt framlag. 

Nánar um forsögu málsins og drög að frumvarpi um Jöfnunarsjóð sveitarfélaga í samráðsgátt stjórnvalda 

Drög að frumvarpi til laga um Jöfnunarsjóð sveitarfélaga í samráðsgátt stjórnvalda.

Markmiðið með breytingum á regluverki Jöfnunarsjóðs er að stuðla að markvissari og réttlátari úthlutun úr sjóðnum, einfalda skipulag sjóðsins og stuðla að því að hann fylgi þróun sveitarfélagagerðarinnar. Frestur til að senda inn umsögn er til og með 28. febrúar nk.

Breytingar á regluverki Jöfnunarsjóðs kynntar í Samráðsgátt

Skýrslu um umhverfisverkefni Sambandsins árið 2024 hefur nú verið skilað til umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytisins í takt við samstarfssamning aðila. Ljóst er að umhverfis- og innviðateymi Sambandsins hafði í ýmsu að snúast á liðnu ári eins og samantektin hér að neðan ber með sér.

Ráðist var í greiningu á kostnað sveitarfélaga við meðhöndlun úrgangs og kom í ljós að kostnaðurinn hefur aukist jafnt og þétt en honum hefur ekki verið mætt með auknum tekjum. Nokkur verkefni hafa verið sett af stað í kjölfar greiningarinnar, s.s. endurskoðun á bókhaldslyklum varðandi úrgangsmál.

Unnið var að endurskoðun á Handbók um úrgangsstjórnun sveitarfélaga og er lokaafurð þeirrar vinnu væntanleg á næstu vikum.

Hraðall um innleiðingu Borgað þegar hent er kerfis var kláraður þar sem 37 sveitarfélög tóku þátt undanfarin tvö ár. Niðurstöður hraðalsins voru teknar saman og verður unnið verður áfram að næstu skrefum þessarar innleiðingar.

Umfangsmikil könnun á stöðu úrgangsmála hjá sveitarfélögum var send út og niðurstöður hennar munu reynast mjög dýrmætar til að auka getu Sambandsins til að veita sterkt aðhald gagnvart löggjafanum og betri þjónustu og ráðgjöf til sveitarfélaga.

Unnin var greining á uppfærðri aðgerðaáætlun í loftslagsmálum frá sjónarhorni sveitarfélaganna og skrifuð skýr og ítarleg umsögn út frá greiningunni. Umsögninni hefur svo verið fylgt eftir á fundum Verkefnastjórnar loftslagsaðgerða sem Sambandið á sæti í.

Aðlögun að loftslagsbreytingum var að finna í mörgum verkefnum á árinu en þó helst í gegn um undirbúningsvinnu vegna umsóknar um styrk til LIFE áætlunarinnar vegna innleiðingar á aðlögunaráætlun Íslands. Umsóknin er unnin í samstarfi við fjölda ráðuneyta og stofnana og ekki síst sveitarfélög. Litið er sérstaklega til vinnu vegna aðgerðar C.10 í Byggðaáætlun þar sem unnið var áhættu- og viðkvæmnimat fyrir fimm ólík sveitarfélög. Út frá því mati urðu til hugmyndir að aðgerðum sem nú er leitað leiða við að koma í framkvæmd.

Kraftur var settur á ný í að lagfæra og uppfæra verkfærakistu Loftslagsvænni sveitarfélaga ásamt því að undirbúa mikla aukningu á þjónustu og stuðning við sveitarfélögin við gerð loftslagsstefna. Sambandið tók að sér leiðandi hlutverk í verkefninu og ný ritstjórn var mynduð með umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytinu, Umhverfis- og orkustofnun og Veðurstofu Íslands.

Sambandið sinnir hlutverki landstengiliðs fyrir verkefnið European City Facility sem snerist um að sveitarfélög gátu sótt um styrki og faglegan stuðning til að útbúa fjárfestingaráætlun vegna orkuskiptaverkefna. Tvö íslensk sveitarfélög, Múlaþing og Akureyri, hlutu styrk upp á 9 milljónir króna hvort um sig.

Sambandið átti fulltrúa í starfshópi sem vann úttekt á starfsemi og framtíðarfyrirkomulagi náttúrustofa. Niðurstöðurnar hafa verið kynntar fyrir stjórnarformönnum náttúrustofa og framkvæmdastjórum viðeigandi sveitarfélaga.

Einnig kom Sambandið að skipulagningu ársfundar náttúruverndarnefnda sveitarfélaga, náttúrustofa og Umhverfisstofnunar.

Stærstu tíðindi í vatna- og fráveitumálum eru auðvitað þau að 3,5 milljarða króna styrkur hlaust frá Umhverfis- og loftslagsáætlun ESB (LIFE) til að innleiða vatnaáætlun Íslands og vatnatilskipun ESB. Verkefnið heitir ICEWATER og er Sambandið meðal 23 samstarfsaðila og tók virkan þátt í umsóknaferlinu. Átta sveitarfélög eru beinir aðilar að verkefninu en vinna í tengslum við það mun nýtast öllum sveitarfélögum landsins með beinum og óbeinum hætti.

Sambandið sinnti virkri hagsmunagæslu varðandi fráveitutilskipun ESB með umsögnum og fundum bæði hér heima og í gegnum Evrópuskrifstofu Sambandsins.

Unnið var að fjölda umsókna í evrópska sjóði á sviði loftslagsmála og hringrásahagkerfis. Sambandið hlaut, ásamt samstarfsaðilum sínum, þrenns konar styrki. Fyrstan má nefna styrkinn fyrir ICEWATER verkefninu. Auk hans er Sambandið aðili að tveim undirbúningsverkefnum sem miða að skilum á stórum umsóknum, annars vegar á sviði aðlögunar að loftslagsaðgerðum og hins vegar vegna innleiðingar á hringrásarhagkerfinu. Einnig má nefna að Sambandið fékk, sem aðili að leiðangri Horizon Europe um aðlögun að loftslagsbreytingum, sérfræðistuðning til aðstoðar sveitarfélaga vegna aðlögunar að loftslagsbreytingum.

Sambandið sendi inn 13 umsagnir á sviði umhverfismála til stjórnvalda á liðnu ári og voru birt 5 opinber umhverfistengd minnisblöð. Hægt er að nálgast umfjöllun um umsagnirnar og minnisblöðin í ársskýrslunni.

Helstu markmið umhverfis- og innviðateymis Sambandsins á árinu 2025 eru:

Að sveitarfélögin verði leiðandi þátttakendur í loftslagsumræðu og -aðgerðum. Áfangamarkmið er að styðja enn þéttar við sveitarfélögin við að setja sér aðgerðamiðaðar loftslagsstefnur til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og aðlagast afleiðingum loftslagsbreytinga. 

Að efla sveitarstjórnarstigið enn frekar við að koma á virku hringrásarhagkerfi, draga úr kostnaði við úrgangsstjórnun og styðja sveitarfélög við úrgangsstjórnun sem miðar að lágmörkun úrgangs, aukinni endurnotkun og endurvinnslu og annarri endurnýtingu með góðri og hagkvæmri þjónustu við íbúa og atvinnulíf að leiðarljósi. 

Að greiða fyrir samstarfi sveitarfélaga við ríkisstofnanir og einkaaðila vegna verkefna sem snúast um umhverfis- og loftslagsmál og sókn í evrópska sjóði vegna þeirra.  

Að beita sér fyrir hagsmunum sveitarfélaga í tengslum við skipulags- og húsnæðismál með áherslu á vistvæna mannvirkjagerð, fráveitumál, að tekjur af skipulagsgjaldi renni að fullu til sveitarfélaga, og að vakta umræðu og áform um þjóðgarða og friðlýsingar.

Umhverfisárið 2024: árangur Sambandsins í umhverfismálum

Stjórn Sambandsins telur sér ekki fært að fallast á innanhússtillögu ríkissáttasemjara í núverandi mynd enda felur hún í sér hærri innáborgun á virðismat en sú miðlunartillaga sem stjórn var búin að samþykkja og gert er ráð fyrir að hægt sé að segja samningnum upp á samningtíma.

Stjórn Sambandsins hefur ávallt haldið þeirri afstöðu að viðræðurnar þurfi að byggja á sanngjörnum launakjörum fyrir kennara en telur að tillögur sáttasemjara eins og þær eru settar fram feli í sér óásættanlega áhættu. 

Það er margt í tillögunni sem hugnast sveitarfélögum vel. Sambandið er fullvisst um að sú virðismatsvegferð sem lögð er til muni leiða til sanngjarnrar, gagnsærrar og málefnalegrar launasetningar kennara. Sambandið getur þó ekki fallist á það að kennarasambandið hafi heimild til að segja samningnum upp fyrir lok samningstíma, án þessa að ljúka virðismatsvegferðinni. Hætta er á að það myndi setji alla aðra kjarasamninga á vinnumarkaði í uppnám enda hafa stöðugleikasamningar verið leiðarljós allra undirritaðra samninga opinberra launagreiðanda.

Stjórn Sambandsins ítrekar samningsvilja sinn og áréttar að sú tillaga sáttasemjara sem var samþykkt af stjórn fól í sér að lágmarki 22% hækkun á samningstímanum á meðan aðrir samningar á markaði og við aðrar stéttir felur í sér 14-15% hækkun. Ný tillaga hljóðar uppá meiri hækkun. Sambandið heldur áfram í samningaviðræðunum af fullri einlægni og vonast til að finna farsæla lausn sem báðir aðilar geta unað við. Þá ítrekar stjórn Sambandsins traust sitt til samninganefndarinnar og umboð hennar til áframhaldandi samningaviðræðna.

Stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga fjallaði um innanhússtillögu ríkissáttasemjara, sem lögð var fram 20. febrúar sl., á þremur stjórnarfundum. M.a. kom ríkissáttasemjari inn á fund stjórnar til að kynna mögulega tillögu og fá afstöðu stjórnar til þess hvort að hann ætti að leggja hana fram. Á þeim fundi kom skýrt fram að stjórn hugnaðist ekki sú leið sem sáttasemjari lagði til. Stjórn Sambandsins vill því koma því skýrt á framfæri að framsetning innanhússtillögu ríkissáttasemjara var ekki með samþykki stjórnar eða samninganefndar.

Leitarniðurstöður

Stjórn Sambandsins fellst ekki á innanhússtillögu ríkissáttasemjara

Leitarniðurstöður

Stjórn Sam­bands­ins fellst ekki á inn­an­hús­s­til­lögu rík­is­sátta­semj­ara

Stjórn Sambandsins fellst ekki á innanhússtillögu ríkissáttasemjara