Samband íslenskra sveitarfélaga hefur unnið að því að efla þekkingu og meðvitund sveitarfélaga um tækifærin sem gervigreind býður upp á. Í því skyni hafa verið unnin tvö skjöl sem veita sveitarfélögum bæði innsýn í þróun mála og hagnýtar leiðbeiningar um notkun AI. Annars vegar er yfirlit yfir stöðuna og framtíðarmöguleika sveitarfélaga í tengslum við gervigreind og hins vegar stutt samantekt um hvað þarf að hafa í huga þegar slík tækni er tekin í notkun.

Rétt notkun gervigreindar getur létt álagi af starfsfólki, aukið skilvirkni og bætt þjónustu við íbúa. Á sama tíma þarf að huga vel að ábyrgri notkun, gagnavernd, öryggi og siðferðilegum þáttum. Með markvissum skrefum geta sveitarfélög verið í fararbroddi í að nýta tækni framtíðarinnar á ábyrgðarfullan og samfélagslega gagnlegan hátt.

Gögnin sem Sambandið hefur tekið saman og sveitarfélögin geta nýtt sér má finna hér.

Gervigreind - hvað er það?

Gervigreind - hvað þarf að hafa í huga

Vefkaffi um gervigreind í nútímasamfélagi

Gervigreind (AI) er ekki lengur hugtak úr framtíðarsögum – hún er orðin hluti af daglegu lífi og vinnuferlum víða um heim, og ekki síður hjá íslenskum sveitarfélögum. Fjöldi opinberra aðila, bæði hérlendis og erlendis, vinnur nú markvisst að því að nýta krafta gervigreindar til að bæta þjónustu, hagræða rekstri og stuðla að nýsköpun.

Gervigreind skapar ný tækifæri fyrir sveitarfélög

Umhverfis- og innviðateymi Sambandsins sendi út könnun á alla framkvæmdastjóra sveitarfélaganna þann 13. desember 2024 til að kanna stöðu úrgangsmála hjá sveitarfélögum. Könnunin innihélt 29 spurningar, svarfrestur var gefinn til 9. janúar 2025 og bárust alls 35 svör. Helstu niðurstöður könnunarinnar eru teknar saman hér að neðan en einnig var unnin ítarlegri samantekt á niðurstöðunum.

Tekið skal fram að þegar orðalagið ,,í flestum tilvikum‘‘ eða ,,flest sveitarfélög‘‘ eða annað sambærilegt er notað er átt við um þau sveitarfélög sem svöruðu könnuninni. Gera má ráð fyrir að einhver samsvörun sé á milli þeirra niðurstaðna sem teknar eru saman hér og þeirra aðstæðna sem eru í sveitarfélögum sem ekki svöruðu könnuninni, en erfitt er að segja til um nákvæmlega hversu vel er hægt að yfirfæra niðurstöðurnar á öll sveitarfélög landsins.

Í langflestum tilvikum (57%) er einungis hluti úr starfsgildi hjá sveitarfélögum sem tengist úrgangsmálum, næstalgengast er að eitt starfsgildi tengist úrgangsmálum (17%), og í 11% tilvika ber enginn starfsmaður ábyrgð á úrgangsmálum.

68% sveitarfélaga telja líklegt að aukin samvinna um úrgangsþjónustu við nágrannasveitarfélög skapi aukna hagræðingu í málaflokknum.

46% sveitarfélaga lýsa jákvæðri reynslu af þjónustu og samskiptum við rekstraraðila sem sjá um allan eða einhvern hluta af sorphirðu og -meðhöndlun f.h. sveitarfélagsins.

Ítrekaðir vankantar á reikningagerð, innheimtu og tölfræðisamantektum um magn og samsetningu úrgangs eru þau atriði sem helst eru nefnd sem áskoranir sem þarfnast úrlausnar.

Lífúrgangi er safnað í sér ílát við heimili í 77% tilfella í þéttbýli og 69% tilfella í dreifbýli en 14% sveitarfélaga hafa ekki hafið söfnun á lífúrgangi.

14% sveitarfélaga hafa enga aðkomu að söfnun textíls og í 11% sveitarfélaga er söfnun á textíl ekki hafin.

Í 34% sveitarfélaga er í gildi svæðisáætlun sem tekur ekki mið af BÞHE, í 37% sveitarfélaga er í gildi samþykkt sem tekur mið af ÞBHE, og í 57% sveitarfélaga er í gildi gjaldskrá sem tekur mið af BÞHE.

17% sveitarfélaga hyggjast ekki innleiða BÞHE við heimili og 57% sveitarfélaga hyggjast ekki innleiða BÞHE kerfi á grenndarstöðvum - notast verður áfram við fast gjald.

Sú hindrun sem helst var nefnd í tengslum við innleiðingu á BÞHE eru auknar tæknilegar og fjárhagslegar áskoranir við að færa sig úr því að miða gjald við rúmmál og yfir í að miða það við vigt, sér í lagi þegar kemur að sorphirðu við húsvegg.

Helstu áskoranir sveitarfélaga í úrgangsmálum

40% sveitarfélaga nefna mikinn og hækkandi kostnað sem stóra áskorun í úrgangsmálum.

26% sveitarfélaga nefna ósætti eða slæma umgengni íbúa sem áskorun í úrgangsmálum.

14% sveitarfélaga nefna fjölda ferða og vegalengdir sem sorphirðubílar þurfa að fara sem áskorun.

11% sveitarfélaga nefna upplýsingaóreiðu, skort á fræðslu og óskýrt regluverk sem áskorun í úrgangsmálum.

Niðurstöður könnunarinnar eru þegar farnar að nýtast umhverfis- og innviðateyminu við að bæta þjónustu sína við sveitarfélögin og sinna markvissari hagsmunagæslu í úrgangsmálum gagnvart löggjafavaldinu. Einnig eru niðurstöðurnar farnar að nýtast í undirbúningi á umfangsmikilli evrópustyrkumsókn um innleiðingu á hringrásarhagkerfinu á Íslandi sem Sambandið kemur að í samstarfi við fjölda stofnana og annarra hagaðila.

Umhverfis- og innviðateymi Sambandsins sendi nýlega út könnun til að kanna stöðu úrgangsmála hjá sveitarfélögunum og liggja niðurstöðurnar nú fyrir.

Staða úrgangsmála hjá sveitarfélögum

Verkefnið heitir Tökum höndum saman: Grípum til aðgerða gegn kynferðislegri áreitni og felur í sér hagnýtt fræðsluefni og verkfæri sem vinnustaðir geta nýtt sér til að bregðast við og vinna markvisst gegn slíku háttalagi.

Kynferðisleg áreitni hefur alvarleg áhrif á þau sem verða fyrir henni, en einnig á starfsanda og öryggi á vinnustöðum. Það er ábyrgð allra vinnustaða að tryggja öruggt starfsumhverfi þar sem öll njóta virðingar og mannréttinda. Með þessu verkefni vill Vinnueftirlitið styðja við þá vinnu með skýrum leiðbeiningum, fræðslu og aðgengilegum verkfærum.

Á vef verkefnisins má meðal annars finna:

Skref-fyrir-skref leiðbeiningar fyrir vinnustaði

Ráðleggingar til stjórnenda, trúnaðarmanna og annarra

Sambandið fagnar þessu mikilvæga framtaki Vinnueftirlitsins og hvetur  aðra vinnustaði til að kynna sér efnið og nýta það til að tryggja öruggt og heilbrigt vinnuumhverfi fyrir allt starfsfólk.


Kynntu þér verkefnið á síðu Vinnueftirlitsins

Hér má sjá nýjustu myndböndin um kynbundna áreitni og ofbeldi: 

Vinnueftirlitið hefur sett af stað nýtt verkefni sem miðar að því að styðja vinnustaði í baráttunni gegn kynferðislegri áreitni. 

Tökum höndum saman: Grípum til aðgerða gegn áreitni og ofbeldi í vinnuumhverfinu

Fundurinn var haldin á Teams og mæting var góð en rúmlega 50 fulltrúar sveitarfélaga sátu fundinn. Jóhann Páll Jóhannsson,  umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, opnaði fundinn með ávarpi og tók Snorri Sigurðsson, formaður stýrihópsins, síðan til máls þar sem hann sagði frá vinnu hópsins. 

Fundargestum var skipt í hópa og fram fóru tvær umræðulotur þar sem umræðuefnin voru annars vegar Landnotkun og skipulag í þágu líffræðilegrar fjölbreytni og hins vegar Náttúruvernd og endurheimt - hlutverk sveitarfélaganna. Tilgangur fundarins var að fá fram sjónarmið starfsmanna og kjörinna fulltrúa sveitarfélaga og að eiga samtal um hlutverk sveitarfélaga þegar kemur að málefni líffræðilegrar fjölbreytni. 

Stýrihópur umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytisins hefur það hlutverk að undirbúa stefnumótun og framkvæmdaáætlun fyrir líffræðilega fjölbreytni hér á landi til næstu ára, sem jafnframt styðji við framkvæmd samnings Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni. Hópurinn vinnur nú að gerð hvítbókar og hefur hafið samráðsferli við lykilaðila.  Fulltrúi Sambands íslenskra sveitarfélaga í stýrihópnum er Guðrún Anna Finnbogadóttir.  

Sambandið hvetur sveitarfélögin til að fylgjast með samráðsfundum stýrihópsins sem eru fram undan. 

Þann 25. mars var fulltrúum sveitarfélaganna boðið á sérstakan samráðsfund til að ræða líffræðilega fjölbreytni á Íslandi og stefnumótun innan málaflokksins. Fundurinn var haldin af Sambandinu og stýrihópi umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytisins um gerð stefnu um líffræðilega fjölbreytni. 

Leitarniðurstöður

Samráðsfundur um stefnumótun í málaflokki líffræðilegrar fjölbreytni

Leitarniðurstöður

Sam­ráðs­fund­ur um stefnu­mót­un í mála­flokki líf­fræði­legr­ar fjöl­breytni

Samráðsfundur um stefnumótun í málaflokki líffræðilegrar fjölbreytni